Recent nieuws bracht opzienbarend goed nieuws voor diabetes type 1 patiënten: onderzoekers meldden dat ze mogelijk “dichter bij een genezing” van diabetes type 1 zijn. Een NOS-bericht meldt dat uit een nieuwe klinische studie blijkt dat in het laboratorium gekweekte insulineproducerende eilandjes deze vorm van diabetes functioneel kunnen genezen. Dit betekent dat proefpersonen die anders geen andere optie hadden, na transplantatie van die stamcellen geen diabetes meer bleken te hebben. Ook uit internationale studies komt soortgelijk resultaat: van 12 proefpersonen werden er na een jaar 10 volledig insuline-onafhankelijk verklaard.
Wat is diabetes type 1?
Diabetes type 1 is anders dan type 2: het is een auto-immuunziekte waarbij het eigen afweersysteem de bètacellen in de alvleesklier vernietigt. Type 2 is daarintegen (vaak) leefstijlafhankelijk. Bij mensen zonder diabetes type 1 produceren die bètacellen insuline, dat de bloedsuiker reguleert. Zonder deze cellen moeten type 1-patiënten hun leven lang insuline spuiten of pompen. In Nederland hebben ongeveer 120.000 mensen diabetes type 1. Dankzij de huidige behandelingen blijft de bloedsuiker bij de meesten redelijk stabiel, maar vele sporters kennen de uitdagingen daarbij: hypo- en hyperglykemieën tijdens trainingen en wedstrijden kunnen gevaarlijk zijn. Een klein deel van de patiënten heeft zeer lastig te regelen diabetes, waarvoor tot nu toe alleen transplantatie van de alvleesklier of eilandjes (de zogeheten eilandjestransplantatie) uit donorweefsel hielp. Dat leverde vaak genezing op, maar blijft beperkt omdat te weinig donoren beschikbaar zijn.
Stamcellen en ‘eilandjes’ als doorbraak
De nieuwe benadering gebruikt stamcellen om eindeloos nieuwe bètacellen te maken. In plaats van donorweefsel kweken onderzoekers nu in het lab menselijke stamcellen (die nog elke cel kunnen worden) om tot volledig functionerende eilandjes. In de proef kregen patiënten deze kweekcellen via een infuus. Uit de studie blijkt dat bij de meeste patiënten één jaar na transplantatie de diabetes feitelijk verdwenen was. Met andere woorden: de nieuw geïmplanteerde eilandjes maken voldoende insuline om zelf de bloedsuikers te reguleren.
Hoogleraar Eelco de Koning (LUMC) noemt dit “de echte doorbraak”: het laat zien dat “eilandjes gemaakt uit stamcellen in een laboratorium diabetes functioneel kunnen genezen”. Ook de internationale medische literatuur bevestigt dit in kleine studies. Zo publiceerde Vertex Pharmaceuticals in NEJM (juni 2025) een trial bij 12 type 1-patiënten met ernstige hypoglykemieproblemen. Na één jaar waren allemaal vrij van ernstige hypoglykemieën en bevond hun HbA1c (jaargemiddelde bloedsuiker) zich onder 7%, met meer dan 70% van de tijd in het streefbereik. Belangrijk: 10 van de 12 proefpersonen (83%) bleken ná één jaar zonder enige externe insuline stabiel te blijven. Dit bewijst dat de nieuwe eilandjes in het lichaam gingen functioneren. Ook een recente Chinese studie liet soortgelijke resultaten zien: bij een 25-jarige proefpersoon kwamen de bloedsuikers binnen drie maanden weer autonoom onder controle en had zij een jaar lang geen insulinebehoefte meer; haar ‘time in range’ ging van 43% naar 98%.
Betekenis voor sporters
Voor actieve sporters met diabetes type 1 zou een werkende ‘genezing’ een enorme verandering betekenen. In eerste instantie gaat het vooral om stabielere bloedsuikers. In de hierboven genoemde studies bleven patiënten het merendeel van de tijd binnen de gewenste glucosewaarden, zonder de pieken en dalen die sport kunnen verstoren. Dit biedt meerdere voordelen:
- Geen of minder insuline-injecties: in de trials hoefde een groot deel van de deelnemers na 1 jaar geen externe insuline meer te gebruiken. Dat betekent minder bagage tijdens een training en minder snel vergeten in te spuiten of in te stellen.
- Minder ernstige hypo’s: omdat het lichaam zelf de insuline regelt, kwamen alle deelnemers vrij van gevaarlijk lage bloedsuikers gedurende een jaar. Voor atleten betekent dit dat ze minder (of zelfs niet meer) bang hoeven te zijn voor ongewenst instortende suikers tijdens of na inspanning.
- Meer tijd in streefbereik: de patiënten hadden een HbA1c onder 7% en zaten meer dan 70% van de tijd in het doelbereik. Langdurig goed gereguleerde waarden verminderen het risico op complicaties (oogaandoeningen, zenuwschade, hart- en vaatziekten) op de lange termijn. Op korte termijn zorgt dit voor meer energie en betrouwbaarheid tijdens wedstrijden.
- Geen noodzaak meer voor ‘suiker opvoeren’: veel type 1-sporters durfden hun bloedglucose soms te hoog te laten uit angst voor een hypo tijdens inspanning. Met een eigen insulineproductie is dat risico grotendeels weggenomen, waardoor atleten met minder zorgen kunnen trainen en presteren.
Samen zorgen deze verbeteringen ervoor dat sportprestaties minder gehinderd worden door diabetes. Uit literatuur weten we dat goede bloedglucoseregulatie bij diabetes-atleten leidt tot betere fysieke prestaties, minder uitval en meer zelfvertrouwen tijdens sporten. In de nieuwe situatie zouden sporters dus niet langer hoeven te jongleren met ingewikkelde insulinedoseringen rond wedstrijden.
Voorwaarden en toekomstperspectief
Het is belangrijk realistisch te blijven: deze resultaten zijn uit kleinschalige, experimentele studies. Tot nu toe is stamceltherapie alleen getest bij uiterst gecompliceerde gevallen in een klinische trial. Zowel bij de Nederlandse als internationale onderzoeken hebben de deelnemers levenslang zware medicijnen (immuunremmers) gekregen om afstoting van de nieuwe eilandjes te voorkomen. Dit betekent dat zij een verminderd immuunsysteem hadden, met bijwerkingen (zoals infectierisico) tot gevolg. Het is nog niet duidelijk hoe het afweersysteem van een type 1-patiënt zal reageren op de nieuwe cellen. Ook bestaat er een theoretisch risico dat door de manipulatie de cellen kunnen gaan groeien, met tumoren als zeer ongewenste bijwerking. Om deze problemen op te lossen onderzoeken Nederlandse teams daarom technieken als ingekapselde transplantatie: nieuwe eilandjes in een ‘klepje’ of ‘theezakje’ onder de huid zodat het afweersysteem ze niet kan aanvallen, terwijl insuline wél kan ontsnappen. Bovendien wordt gewerkt met de eigen stamcellen van de patiënt (autologe behandeling): dan passen de nieuwe bètacellen perfect bij het lichaam en worden ze minder snel als ‘vijandig’ gezien.
Er is dus nog veel onderzoek nodig voordat deze behandelingen algemeen beschikbaar zijn. Ook is nog onduidelijk wanneer dat mogelijk zal zijn – waarschijnlijk pas over jaren. Wel krijgt het onderwerp veel aandacht: in november 2025 opent bijvoorbeeld in Leiden het onderzoekscentrum Cure One, gericht op stamceltherapie en immuunsysteem bij diabetes. Stichting DON, JDRF en het Diabetes Fonds ondersteunen dit soort projecten intensief.
Conclusie:
de recente studies laten zien dat een functioneel herstel van de eigen insulineproductie bij type 1-diabetes mogelijk lijkt, ook bij hard getroffen patiënten. Voor sporters betekent dit potentieel dat de dagelijkse worsteling met pomp en injecties kan verdwijnen en dat bloedsuikers consistent in goede banen worden geleid. Hierdoor kunnen atleten zich volledig concentreren op hun training en prestaties in plaats van op glucosebeheer. Uit wetenschappelijk oogpunt is dit een spannende ontwikkeling, maar voorlopig blijft het afwachten hoe veilig en haalbaar deze therapieën worden voor iedereen met diabetes type 1.
Bronnen:
- NOS (6 juli 2025). Onderzoekers dichter bij genezing van diabetes type 1 dankzij stamcellen.
- Vertex Pharmaceuticals & NEJM (juni 2025). Clinical trial on stem-cell derived islets for T1D.
- Diabetes Fonds Nederland. Doorbraak: nieuwe eilandjes maken insuline in het lichaam.
- Cell Stem Cell (2024). Autologous iPSC-derived beta cells functionally cure type 1 diabetes.
- JDRF & Cure One, LUMC (2025). Start nieuw centrum voor genezing van diabetes type 1 in Nederland.
- Diabetes.nl (2025). Sporten met diabetes: de impact van bloedsuikerschommelingen.
- The Lancet Diabetes & Endocrinology (2023). Glycemic control and physical performance in T1D athletes.
